.
… czyli Local Exchange Trading Systems na świecie
.
.
Przyzwyczailiśmy się, że każde państwo ma zwyczajowo jedną walutę. Odpowiedzialnym za jej emisję jest bank centralny, który jest niezależny od rządu. Bank centralny odpowiada za wartość pieniądza.
.
Zapewnienie wartości pieniądza dokonywane jest na różne sposoby, m.in. zapewnienie rezerw złota pod wartość emisji i zgromadzenie zapasów innych walut. W praktyce żadne państwo na świecie nie dysponuje rezerwami złota wystarczającymi dla pokrycia pieniądza znajdującego się w obiegu. Zresztą, samo określenie ilości pieniądza nastręcza wiele problemów technicznych ponieważ ponad 90% ilości pieniądza nie ma charakteru materialnego. Pieniądz jest niemal wyłącznie zapisem cyfrowym.
.
Według oficjalnych danych Narodowego Banku Polskiego w lipcu 2014 roku pieniądza gotówkowego w obiegu, łącznie z kasami banków było 132,8916 mld złotych, a całkowita ilość pieniądza w obiegu liczona agregatem M3 wynosiła 1003,1373 mld złotych (http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/pieniezna_i_bankowa/m3.html). To oznacza, że jeśli chcielibyśmy równocześnie wypłacić zgromadzone przez każdego z nas oszczędności to zaledwie na 13,26% jest pokrycie w wydrukowanych banknotach. Reszta naszych oszczędności to tylko zapis cyfrowy.
Jeszcze gorzej jest z pokryciem pieniądza zgromadzonym przez NBP złotem. Jego oficjalne rezerwy wynoszą 13,324 mld złotych (102,5 tony) (http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/aktywa_rezerwowe.html).
.
Reasumując, jeśli posiadasz na koncie w banku 1.000.000 złotych i zechcesz te pieniądze, równocześnie z innymi klientami banków, wypłacić to możesz otrzymać w bilonie i monetach zaledwie 132.600 złotych, a w złocie – 13.324 złote. Dlatego mówimy, że podstawową cechą pieniądza jest jego fiducjarność czyli, że pieniądz jest przedmiotem wiary.
Emitent waluty ma ten przywilej, że sprzedając zadrukowany papier otrzymuje w zamian realne dobra w wartości równej zapisowi cyfrowemu na tym papierze. Upraszczając, jeśli dowolne państwo, powiedzmy Korea Południowa, chce kupić ropę naftową w Arabii Saudyjskiej to musi za nią zapłacić w dolarach (według kursu około 100 dolarów za baryłkę: http://www.oil-price.net/). Jeśli tej ropy jest jednorazowo, powiedzmy 200.000 ton, to Korea Południowa musi za ten transport zapłacić około 125,5 mln dolarów. Skąd Korea Południowa może te dolary otrzymać? Od ich producenta czyli Stanów Zjednoczonych. Inaczej mówiąc musi Stanom Zjednoczonym dać swoje realne towary i usługi za 125,5 mln dolarów po to, żeby otrzymać papierki o tej wartości, które następnie może wymienić w Arabii Saudyjskiej na ropę naftową. Największym wygranym tej transakcji są oczywiście USA, które dostarczają walutę, bo za zadrukowany bezwartościowy papier otrzymują realne dobra – za darmo.
.
Światowe wydobycie ropy naftowej w roku 2013 wynosiło około 86,8 mln baryłek dziennie (http://pl.wikipedia.org/wiki/Ropa_naftowa#Wydobycie_ropy_naftowej, http://en.wikipedia.org/wiki/Petroleum) [1 baryłka ropy naftowej (skrót: 1 bbl) = 159 litrów] czyli rocznie około 5 mld ton. Roczna wartość wydobycia wynosi 3,2 bln dolarów. Czyż nie jest to łakomy kąsek dla producenta waluty?
Na obrazku obok przedstawiono łączne rezerwy walutowe świata. Żeby posiadać rezerwy walutowe w dolarach, euro itd należy kupić te waluty od ich producentów, czyli zapłacić za zadrukowane papierki, a niekiedy tylko cyferki, własnymi realnymi towarami i usługami. Dlatego, mówimy że każdy producent waluty otrzymuje od jej użytkowników dobra (towary i usługi) za darmo, jest beneficjentem stworzonego przez siebie układu.
.
Ponieważ:
● każdy emitent waluty ma pozycję mocno uprzywilejowaną w stosunku do użytkownika,
● żadna waluta na świecie nie ma pokrycia w złocie (pokazaliśmy to na przykładzie polskiego złotego), zatem w sposób naturalny podjęto lokalne próby emisji walut.
.
Z powyższych powodów powstały i nadal powstają różnorodne waluty (lokalne, regionalne, alternatywne, komplementarne, prywatne, wspólnotowe itp), które funkcjonują obok walut oficjalnych. Są tworzone przez osoby prywatne, korporacje i organizacje, mogą być także tworzone przez państwa lub samorządy lokalne lub mogą powstać w sposób naturalny, kiedy ludzie zaczynają używać towaru jako waluty. Najbardziej znane spośród nich to: American Open Currency Standard (AOCS), kluby barterowe i korporacyjne organizacje barterowe, clubs or corporate barter organizations are an example of alternative currency systems, BerkShares, Bitcoin i inne krypto waluty, IPCoin, Bristol Pound, Brownie points, Calgary Dollars, Canadian Tire Money, Chesed Dollars, Commercial credit circuit, Community Exchange System (CES), Detroit Community Scrip, Digital gold currency, Eko, Fair4All (rozwijany w Holandii), Favabank (Wielka Brytania), Fourth Corner Exchange, Ithaca Hours, Kelantanese dinar (złoto) i dirham (srebro) w Malezji, Local Exchange Trading Systems (LETS), MazaCoin, Rábaközi Tallér, Sardex, Shillingcoins, Stroud Pound, Time Dollar, Tumin, Toronto Dollar, Valun system, Ven, WIR Bank.
.
Bogaci są coraz bogatsi, a biedni coraz biedniejsi. Wartość pieniądza tradycyjnego przyrasta o wielkość odsetek. Jest to proces zależny wyłącznie od upływu czasu. W związku z tym, ci którzy mają pieniądz wraz z upływem czasu mają go coraz więcej, a ci, którzy nie mają pieniądza muszą go pożyczać i mają coraz więcej … do spłacenia. Przepaść między bogatymi i biednymi jest coraz większa i większa. Biedni płacą bogatym, produkowanymi przez siebie dobrami, tylko za to, że bogaci posiadają pieniądze. Pieniądze mają postać cyferek (ponad 90%) lub zadrukowanego papieru, a więc nie mają żadnej wartości materialnej. W efekcie biedni wytwarzają dobra i przekazują je bogatym za darmo. Margit Kennedy w swoim słynnym opracowaniu wylicza, że „każdego dnia Trzeci Świat płaci krajom świata uprzemysłowionego 300 mln dolarów odsetek”. To oznacza, że tyle wytworzonych przez siebie dóbr musi nieodpłatnie przekazać bogatemu Zachodowi.
.
Konstrukcja pieniądza, którego wartość przyrasta automatycznie wraz z upływem czasu, skutkuje tym, że bogaci będą zawsze bogatymi, a biedni będą stale tworzyć bogactwo bogatych. Zbytek bogatych tworzony jest morderczym wysiłkiem biednych. I to nie jest ideologia, ale konsekwencja stworzonych przez nas konstrukcji funkcjonowania wymiany społecznej w oparciu o pieniądz rosnący w czasie.
.
Proces ekonomicznego rozwarstwienia przebiega nie tylko między bogatą północą i biednym południem. Linie ekonomicznego podziału przebiegają także wewnątrz społeczeństw, zarówno tych biednych, jak i tych najbogatszych. W 1986 roku przeciętne gospodarstwo domowe w Republice Federalnej Niemiec dysponowało majątkiem wartości 90.000 marek. Składało się na to zarówno nieruchomości (ziemia, budynki) jak i ruchomości (auta i wyposażenie gospodarstw domowych). Jednak to bogactwo nie było w społeczeństwie rozłożone równomiernie. Połowa społeczeństwa posiadała zaledwie 4% tego bogactwa, a druga połowa pozostałe 96%. Ci, którzy mają pieniądze nie muszą pracować, we wszelkie przedmioty zbytku zaopatrują ich biedni. Biedni pracują na to, aby bogaci mogli być bogatymi.
Lokalne Systemy Wymiany Handlowej (LETS) wydawały się być lekiem na tę jaskrawą społeczną niesprawiedliwość. LETS promowały bądź to wymianę bez pieniądza, bądź wymianę z użyciem pieniądza, którego wartość w czasie pozostaje niezmienna lub nawet maleje. Z założenia LETS-y miały przynosić następujące korzyści: ● uniezależnienie lokalnej gospodarki od wahań koniunktury w gospodarce krajowej i światowej, ● możliwość łatwego i nieograniczonego wejścia na rynek, ● brak odsetek, ● odporność na inflację, ● budowę kontaktów międzyludzkich w lokalnych społecznościach, ● zmniejszanie lub eliminację bezrobocia i biedy.
Najczęściej stosowane oprogramowanie webmasterskie pozwalające na tworzenie wirtualnych systemów LETS to: ● Cyclos (http://www.cyclos.org/), ● Moduł Mutual Credit dla Drupala (http://mutualcreditmodule.matslats.net/).
.
Ojcem koncepcji malejącego w czasie pieniądza był Silvio Gesell (1862-1930). Gesell był Niemcem z pochodzenia, drobnym menedżerem, ekonomicznym poszukiwaczem i w końcu także krótkotrwałym Ministrem Skarbu Bawarskiej Republiki Radzieckiej (13.04.-03.05.1919). Większość kierownictwa była pochodzenia żydowskiego, Gesell z ojca Niemca i matki Walonki (południowa Belgia) należał do mniejszości. Gesell jest autorem koncepcji „naturalnego porządku ekonomicznego”. Zapytywał, dlaczego wszystkie rzeczy tracą z upływem czasu maleją na wartości, a pieniądz odwrotnie – rośnie. Stworzył koncepcję pieniądza malejące w czasie, która praktyczne zastosowanie znalazła w miasteczku Wörgl w okresie wielkiego kryzysu lat 1929-1932. Z powodu oszałamiających efektów eksperymentu walutowego zbudowanego zgodnie z zaleceniami Gesella Wörgl stało się głośne na cały świat.
Pierwszy nowoczesny LETS został spopularyzowany w 1982/1983 roku przez Michaela Lintona (…) w małym miasteczku Comox Valley w Brytyjskiej Kolumbii w Zachodniej Kanadzie. Linton był człowiekiem wielu zawodów: fizykiem, inżynierem chemikiem, informatykiem, absolwentem szkoły biznesu (MBA), psychologiem, kierowcą ciężarówki, instruktorem narciarstwa, nauczycielem, budowlańcem, rybakiem i handlarzem detalicznym.
W tym okresie duża część miejscowej ludności Comox Valley była bezrobotna i zależna od pomocy socjalnej. W systemie Lintona funkcjonował tak zwany „zielony dolar” (Green Dollar), który był równy co do wartości dolarowi kanadyjskiemu. Po dwóch latach system liczył 600 członków, a roczny obrót wynosił 500.000 dolarów. Po dalszych 5 latach widoczne było ożywienie gospodarcze.
.
Niestety, dłuższe prowadzenie tego Systemu nie powiodło się wskutek utraty zaufania do nowej waluty przez część członków. Według krytyków stało się tak ponieważ Linton wprowadził do Systemu zbyt wiele długów. W 1984 roku Linton przedstawił doświadczenia z funkcjonowania tego pierwszego LETS-a na Szczycie Alternatywnych Ekonomii (Other Economic Summit) w Wielkiej Brytanii. W efekcie w następnym roku założony został kolejny LETS w Norwich w Wielkiej Brytanii. System stawał się coraz bardziej popularny. Między rokiem 1992 a 1994 liczba LETS-ów wzrosła z 5 na prawie 300, a liczba ich członków doszła do 20.000 osób.
W roku 1995 w Wielkiej Brytanii opublikowano badania, z których wynikało, że w grudniu 1994 roku funkcjonowało 275 brytyjskich Systemów LET, z których każdy obejmował średnio 85 uczestników, a ich roczny obrót wynosił 6.000 £ na jednego uczestnika. W sumie w grudniu 1994 roku roczny obrót brytyjskich LETS-ów wynosił ponad 140 milionów brytyjskich funtów.
.
LETS-y bardzo szybko rozprzestrzeniały się w kulturze anglojęzycznej. W 1987 roku LETS został „zaimportowany” do Australii, Queensland, gdzie w rok później powstały następne 4 systemy. W 1994 roku w Australii zostało zawiązanych 171 LETS-ów. W samej Nowej Zelandii w 1994 roku funkcjonowało 57 LETS-ów. Wkrótce potem Systemy zadomowiły się w Finlandii, Norwegii, Szwecji, Hiszpanii, Francji, Holandii, Niemczech i Szwajcarii. W Niemczech pierwsze LETS-y powstały jeszcze w latach 80-tych.
.
Grupy zarządzające LETS-ami organizują regularnie konferencje i kongresy. Najbliższe odbędą się w dniach 2-6 września 2014 roku w Kolonii „Degrowth conference” (http://leipz ig.degrowth. org/de/) oraz w 2015 roku w Kassel „6. Regiogeldkon gress”.
.
Na załączonym obok konturze mapy Niemiec zaznaczono miejsca: „zielone koła” – emisja waluty lokalnej z pełnym pokryciem w Euro, „zielone trójkąty” – emisja waluty lokalnej z pokryciem w usługach lub towarach, „żółte punkty” – grupy, które są w trakcie prowadzenia prac nad wydawaniem własnej waluty.
.
Idąc z północy na południe „zielonymi kołami” oznaczone są stowarzyszenia: ● Verein Regionalgeld Schleswig-Holstein – http://www.kannwas.org/index.php?page=index, ● Roland Regional e.V – http://www.roland-regional.de/, ● Gelre Handelsnetwerken – http://www.gelre-handelsnetwerken.nl/, ● BürgerBlüte Bürgergeld e.V. – http://www.buerger bluete.de/, ● Deilbachblüte Regionalgeld für Langenberg und Umgebung – http://www.deil bachblueten.de/, ● Reinstädter Landmark, Regioverein Koblenz – http://www.regioverein koblenz.de/, ● Regiogeld für den Kanton Redingen – http://www.beki.lu/lb/, ● Grabfelder e.V. – http://www.der-grabfelder.de/, ● Tauberfranken e.V. – http://www.tauber-franken-regiogeld.de/, ● Carlo-regional e.V. – http://www.carlo-regional.de/1.startseite/1/, ● Nahgold Regiogeld e.V. – http://www.nahgold.de/, ● Donau-Taler e.V. – http://donau-taler.de/, ● Gwinner e.V – http://www.gwinner-ev.de/, ● Freitaler e.V, ● Oeconomia Augustana e.V – http://www.lienus.de/, ● Regio e.V. – http://www.der-regio.de/cms/website.php?id=1/index.html, ● AmmerLechTaler e.V. – http://www.ammerlechtaler.de/, ● Plattform für Zusammenarbeit regionaler Transaktionssysteme – http://www.zart.org/, ● Talent Schweiz – http://www.talent.ch/.
.
.
Szwajcaria – waluta WIR
.
Spółdzielnia została założona w 1934 roku przez szwajcarskiego reformatora Wernera Zimmermanna (1893-1982) i 15 innych osób, którzy pomysł zasięgnęli z duńskiej spółdzielni J.A.K. (założona także w 1934 r.). Jak wiadomo wielki kryzys lat 1929-1933 spowodowany był redukcją pieniądza (w USA o około 1/3) i wówczas pieniądz alternatywny, jakim był m.in. WIR, okazywał się bardzo przydatny dla zachowania płynności przedsiębiorstw.
.
Kurs niezmiennie wynosi 1 WIR = 1 CHF. Pieniądz WIR nie jest oprocentowany. W roku 1998 nastąpiła zmiana nazwy waluty na WIR Towarzystwo Bankowe (WIR Bank Genossenschaft). Obecnie Bank WIR (http://www.wir.ch/) jest ogólnoszwajcarskim średniej wielkości bankiem z siedmioma oddziałami, a jego głównym zadaniem jest wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw. Siedziba Banku znajduje się w Bazylei (wyciąg z rejestru handlowego: http://bs.powernet.ch/webservices/inet/HRG/HRG.asmx/getHRGHTML?chnr=2705000226&amt=270&toBeModified=0&validOnly=0&lang=1&sort=0). Według danych z 2012 roku Bank zatrudniał 208 pracowników, a jego suma bilansowa wynosiła 4,013 mld franków szwajcarskich, co odpowiadało 16. co wielkości w Polsce Bankowi Ochrony Środowiska (suma bilansowa 16,9 mld zł).
.
. .
W systemie WIR uczestniczy około 50 tysięcy średnich i małych przedsiębiorstw we wszystkich branżach. Ponadto bierze w tym udział ponad 10 tysięcy udziałowców-pracowników, którzy posiadają w nim swoje konta. Na obrazku obok główna siedziba Banku WIR (WIR Bank Genossenschaft, Auberg 1, 4002 Basel).
.
.
Kreacja pieniądza w Banku WIR dokonywana jest podobnie jak w innych bankach komercyjnych. WIR nie ma pokrycia we frankach szwajcarskich. Pożyczki Banku WIR zabezpieczane są hipoteką, gwarancjami bankowymi, ubezpieczeniem na życie itd. Bank WIR udziela kredytów budowlanych, hipotecznych, inwestycyjnych, ekologicznych i obrotowych. Kredyty Banku WIR udzielane są na bardzo niskim oprocentowaniu w stosunku do innych banków