...

Kapitalizm finansowy

.

.

…. czyli bogactwo oparte na wierze (rzecz o technologiach społecznych)

.

.

demokracja

.

.

   Ład społeczny, w którym żyjemy, to demokracja. W uproszczeniu polega on na podejmowaniu decyzji dotyczących ładu społecznego przez liczebną większość. Współcześnie z demokracją utożsamiane są: wolność poglądów, wolność słowa i wolność prasy.

.

.

.

     Ład gospodarczy, w którym żyjemy, to kapitalizm. W uproszczeniu polega on na podejmowaniu decyzji dotyczących wytwarzania i obrotu dobrami przez dysponentów kapitału. Współcześnie z kapitalizmem utożsamiane są: prywatna własność dóbr (towarów i usług), wolna przedsiębiorczość, wolny obrót dobrami oraz wolna konkurencja pomiędzy ludźmi.

.

zart

     Pieniądz jest tym elementem ładu gospodarczego, który umożliwia społeczne wytwarzanie dóbr i obrót dobrami. To oznacza, że bez pieniądza nie byłoby możliwe ani wytwarzanie dóbr, ani obrót nimi.

.

     Pieniądze są mechanizmem służącym wytwarzaniu dóbr i obrotowi nimi. Wynaleźliśmy je, jak twierdzą archeolodzy, w VIII wieku p.n.e. Dzięki temu wynalazkowi eksplodowała kultura grecka, która dała początek naszej zachodniej cywilizacji. Aż do pamiętnego szoku Nixona w 1971 roku (Nixon Shock) pieniądz miał formę materialną. Współcześnie niemal całość zasobów pieniądza ma formę zapisów elektronicznych i nie posiada żadnej wartości materialnej.

.

     Suma wytworzonych dóbr jest miernikiem bogactwa społeczeństwa.

• Dla XVII-wiecznych fizjokratów źródłem bogactwa była ziemia. To z niej pochodziły bogactwa naturalne i to ona dawała płody rolne będące podstawą naszego pożywienia. Człowiek jedynie przetwarzał bogactwo, które dostarczała ziemia.

• Dla późniejszych merkantylistów być bogatym oznaczało posiadać drogocenne kruszce. Ten, kto zgromadził więcej złota, ten był bogatszy, bez względu na komfort życia.

slave

• Adam Smith (Adam Smith), a wraz z nim ekonomia klasyczna, za źródło bogactwa uznawał ludzką pracę, w szczególności pracę produktywną. Ten, kto wytwarza dobra materialne, ten przysparza nam bogactwa. Ten pogląd podzielali później marksiści. Przekonanie o tym, że praca jest źródłem bogactwa stało się z czasem paradygmatem obowiązującym po dzień dzisiejszy.

• Od lat dwudziestych XX wieku kształtuje się teoria trójsektorowa (Sektor gospodarki) – miarą bogactwa jest ilość dóbr wytwarzanych w ciągu roku. Dobra mogą mieć charakter materialny (towary) i niematerialny (usługi). Towary mogą mieć charakter rolniczy lub przemysłowy. W efekcie możemy mówić o trzech sektorach gospodarki: rolnictwie (I sektor), przemyśle (II sektor) i usługach (III sektor).

.

     W roku 1955/56 zaobserwowano w Stanach Zjednoczonych, że ilość osób zatrudnionych w sektorze usług zrównała się z łączną ilością osób zatrudnionych w dwóch pozostałych działach gospodarki, t.j. rolnictwie i przemyśle. Od tego czasu obserwuje się coraz większy wpływ sektora III na poziom wytwarzanego przez nas bogactwa. We współczesnych gospodarkach państw wysokorozwiniętych rolnictwo wytwarza 1-2% naszego bogactwa, przemysł 20-25%, a usługi 75-80% naszego bogactwa.

.

     Co to są te usługi? Najprościej mówiąc, są to dobra niematerialne. Usługą jest porada lekarska i wykład uniwersytecki, jest nią ugaszenie pożaru przez strażaka i obsłużenie przez kelnera w restauracji. Usługą jest udostępnienie nam do obejrzenia filmu czy przedstawienia teatralnego. Piłkarz biorąc udział w meczu wykonuje usługę dla klubu, który go zatrudnia, taksówkarz wykonuje usługę wioząc nas do hotelu. Hotelarz wykonuje usługę udostępniając nam pokój na noc, fryzjer wykonuje usługę strzygąc nam włosy. Wszyscy wykonujemy jakieś usługi na rzecz innych, wszyscy służą wszystkim …

     Usługą jest także wybudowanie domu, tak samo jak usługą jest zburzenie tego domu. W zasadzie, można by stale domy budować, a potem je burzyć i w ten sposób  wzrastałoby nominalne bogactwo społeczeństwa, choć w rzeczywistości nic by się nie zmieniało w standardzie życia.

sektory

.

banki

     Usługi są najważniejszym źródłem naszego bogactwa. W szczególności  od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku obserwuje się coraz większe znaczenie usług finansowych. W najbardziej rozwiniętych państwach świata usługi finansowe tworzą nawet do 30% naszego bogactwa.

     Jeszcze trzydzieści lat temu banków było niewiele, a ich pracownicy, nawet na najwyższych stanowiskach mieli całkiem przeciętne wynagrodzenia. Dziś, siedziby banków mieszczą się na głównych  ulicach miast, w eksponowanych lokalizacjach, a wynagrodzenia managerów idą w miliony rocznie.

.

    Co takiego robią banki, że płacimy im za to tak wysokie apanaże? Przecież nie wytwarzają żadnych produktów materialnych. Murarz domy muruje, krawiec szyje ubrania, piekarz chleb piecze, rolnik pole uprawia  … ale co pożytecznego robi pracownik banku? Dlaczego pracownikowi banku płacimy statystycznie zdecydowanie więcej niż pracownikowi w każdym innym zawodzie?

     Bank BNP Paribas (http://www.bnpparisbas.com/) zatrudnia około 200.000 pracowników. Duże banki o zasięgu globalnym zatrudniają dziesiątki tysięcy pracowników. Ogromne armie ludzi, którzy otrzymują statystycznie wysokie wynagrodzenia.

.

     Największe banki świata mają aktywa rzędu 3 bln dolarów, to znaczy jest to około siedem razy więcej niż wynosi Produkt Krajowy Brutto Polski zamieszkałej przez około 40 mln ludzi. Royal Bank of Scotland ma aktywa równe Produktowi Krajowemu Brutto Niemiec zamieszkałych przez około 80 mln ludzi. Po co bankom takie bogactwo? Zresztą, na to bogactwo składają się w największej części papiery wartościowe. Papiery, papiery, papiery … a papier, jak wiadomo, ma tylko taką wartość jaką gwarantuje jego wystawca. Jest to zatem bogactwo oparte wyłącznie na wierze.

.

     Cały masa towarowa (wyroby przemysłowe i rolnicze), którą wszystkie gospodarki na świecie razem wzięte produkują co roku ma wartość około 20 bln dolarów. Dziesięć największych banków jest właścicielami bogactwa o zbliżonej wartości. Po co bankom takie bogactwo? … papierowe, iluzoryczne bogactwo oparte na wierze …

.

money

     Banki tworzą pieniądze, dosłownie. Udzielenie kredytu polega na stworzeniu pieniądza przez zwykły zapis na koncie. Pieniądz tworzony jest z niczego, a ściślej rzecz biorąc, w oparciu o tak zwaną rezerwę częściową. W strefie euro wynosi ona 1%. Czyli, żeby udzielić kredytu w wysokości 100 euro, bank musi dysponować kwotą 1 euro, żeby stworzyć 100 euro kredytu potrzeba mieć 1 euro zasobów. Rezerwa częściowa to nic innego jak dźwignia finansowa o stosunku 1 : 100. Na wykresie obok przedstawiona jest podaż pieniądza w okresie od 1971 roku, czyli od szoku Nixona.

.

     Mechanizm dźwigni finansowej, w przypadku banków, spowodował możliwość stworzenia ogromnych ilości pieniądza. A ponieważ w międzyczasie, wskutek szoku Nixona, pieniądz utracił oparcie w złocie, więc banki nie miały niemal żadnych ograniczeń w udzielaniu kredytów, czyli tworzeniu nowego pieniądza. Dodatkowo, ponieważ masa pieniądza osiągnęła ogromne rozmiary powstał rynek instrumentów pochodnych (Instrument pochodny), który pochłaniał część masy pieniądza i tworzył zapotrzebowanie na nowy pieniądz. Instrumenty pochodne to nic innego jak zakłady hazardowe, a zakładać, jak wiadomo, można się o wszystko i o każdą sumę. Dlatego jeszcze długo ten rynek będzie konsumował znaczne zasoby pieniądza dając jednocześnie uczestnikom alibi posiadania rzeczywistego majątku.

.

gvp

     Na wykresie obok pokazane jest w jakim stopniu sektor finansowy wpływa na wielkość wytworzonych dóbr w społeczeństwie amerykańskim.  Przywołana na wykresie miara wartości dodanej brutto (GVA) równa jest co do wartościProduktowi Krajowemu Brutto powiększonemu o subwencje do produktów i pomniejszonemu o podatki od produktów: GVA = GDP + subsidies – (direct, sales) taxes (Gross value added).

     Upraszczając, można powiedzieć, że sektor finansowy w Stanach Zjednoczonych wytwarza około 9% dóbr, czyli stanowi 9% bogactwa społeczeństwa amerykańskiego.

.

serwi

     Co się składa na sektor usług finansowych? Poza wymienionymi już bankami i ich działalnością kredytową na sektor usług finansowych składają się obrót papierami wartościowymi (Security (finance)Papier wartościowy (finanse)), w tym instrumenty pochodne (Derivative (finance)Instrument pochodny), oraz działalność ubezpieczeniowa (InsuranceUbezpieczenie (umowa)). Na wykresie obok pokazane jest w jakich proporcjach te trzy rodzaje usług wpływają na wielkość sektora finansowego.

    I kredyty, i papiery wartościowe, i ubezpieczenia są produktami opartymi wyłącznie na wierze. Wszystkie produkty rynku finansowego mają charakter fiducjarny, czyli ich wartość oparta jest na wierze. Produkty rynku finansowego są tylko ideami. 

.

     Można powiedzieć, że sektor finansowy jest technologią społeczną służącą do wytwarzania i obrotu dobrami. Coraz mniejszą rolę w procesie wytwarzania odgrywa praca ludzi i praca maszyn, za to coraz większą rolę odgrywa finansowanie przedsięwzięć gospodarczych i równomierna dystrybucja wytworzonych dóbr między ludzi – a za te procesy odpowiedzialny jest sektor finansowy.

auflistung

     Sytuacja sektora finansowego w Stanach Zjednoczonych nie jest w żaden sposób wyjątkowa. We wszystkich państwach wysokorozwiniętych, lub co najmniej pretendujących do tego grona, pozycja sektora finansowego jest znacząca. Na wykresie obok przedstawiony jest udział sektora finansowego w tworzeniu wartości dodanej brutto (GVA) w wybranych państwach. Rekordzistą okazuje się być niewielki Luksemburg w którym sektor finansowy wytwarza niemal 30% dóbr.

.

usa

     Kapitalizm finansowy … dobrym przedstawieniem istoty problemu jest porównanie obrotów rynku finansowego do wartości PKB. Na rysunku obok przedstawiono tę zależność historycznie w odniesieniu do Stanów Zjednoczonych. W roku 1970 obrót na rynkach akcji (US Equity) wynosił 136 mld dolarów i stanowił 13,1% PKB USA. Dwadzieścia lat później w roku 1990 obrót na rynkach akcji wzrósł do 1671 mld dolarów, co stanowiło wówczas 28,8% amerykańskiego PKB. W roku 2000 obrót na rynkach akcji wyniósł 14,222 bln dolarów, co stanowiło 144% PKB Stanów Zjednoczonych.

.

crise

     Dane z gospodarki światowej wykazują podobną tendencję. Na wykresie obok pokazana jest zależność rynków finansowych w stosunku do PKB. Widać, że w pierwszej połowie XX wieku najbardziej dynamiczny wzrost rynków finansowych nastąpił w okresie największego kryzysu gospodarczego (Great Depression).

     Po raz drugi do czynienia ze wzrostem mamy od szoku Nixona w roku 1971 (Nixon Shock). Temu drugiemu wzrostowi towarzyszy rosnąca podaż pieniądza. Nawet kryzys roku 2008 w żaden istotny sposób nie wpłynął na obroty na rynku finansowym.

.

Futures_Trading_Composition

     Kontrakty terminowe ... Na diagramach kołowych zamieszczonych obok przedstawione są zmiany ilościowe zawieranych kontraktów terminowych na zorganizowanych giełdach takich jak: Chicago Board of Trade (Chicago Board of Trade), Chicago Mercantile Exchange (Chicago Mercantile Exchange) i New York Commodity Exchange (New York Mercantile Exchange), a następnie publikowanych w corocznym raporcie Annual Reports of the U.S. Commodity Futures Trading Commission (http://www.cftc.gov/About/CFTCReports/index.htm). Jeszcze w latach 70-tych wśród kontraktów terminowych dominowały produkty rolne. Typowym kontraktem terminowym było zawarcie umowy na określony dzień w przyszłości, w której z jednej strony było zobowiązanie Kupującego do zakupu po określonej cenie określonej ilości buszli (Buszel) zboża, a z drugiej strony zobowiązanie Sprzedającego do dostarczenia i sprzedania tego zboża po kursie ustalonym w umowie. Dzisiaj kontrakty terminowe związane są przede wszystkim z instrumentami finansowymi. 

.

     Dlaczego rynek finansowy stale rośnie? … przybiera takie rozmiary, że w ostatnich latach coraz częściej ustrój gospodarczy nazywany bywa kapitalizmem finansowym (FinancializationFinancial economics). Nie znam rozsądnej odpowiedzi, która opisywałaby to zjawisko z perspektywy historycznej. Jedyne wyjaśnienie jakie nieodparcie się nasuwa jest autorstwa Karla Poppera (Karl Popper): „Twierdzę, że rozwój rzeczywistej gospodarki nie ma nic wspólnego z nauką ekonomii. Chociaż wykłada się ją jak matematykę, teoria ekonomiczna nie ma nigdy żadnej użyteczności praktycznej”.

.

     Pozostaje zatem czekać i przypatrywać się ciągowi dalszemu produkcji naszego bogactwa opartego na wierze. Jakkolwiek istnieje obawa, że kiedyś przewróci się pierwsza kostka domina i spowoduje to atomową reakcję łańcuchową.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Seraphinite AcceleratorOptimized by Seraphinite Accelerator
Turns on site high speed to be attractive for people and search engines.