.
.
czyli dlaczego nie rosną ceny towarów skoro lawinowo przyrasta ilość pieniądza
.
.
Z inflacją mamy do czynienia, kiedy w wyniku przyrostu masy pieniądza za tę samą sumę pieniądza można kupić coraz mniej i mniej towarów. Tak przynajmniej opisuje to zjawisko klasyczna ekonomia. Dlatego przez setki lat emisja pieniądza ograniczona była posiadanymi zasobami kruszcu (złota i srebra), które miały stanowić zabezpieczenie pieniądza emitowanego w formie papierowej.
.
W jaki sposób dokonywany jest pomiar inflacji? Posługujemy się wskaźnikiem CPI (Consumer Price Index). W tym celu wyliczana jest cena ustalonego koszyka dóbr i usług (fotografia obok). Jeśli wyliczona suma jest większa od poprzedniej wówczas mamy do czynienia z inflacją, a jeśli suma jest mniejsza – deflacją.
.
Historia zna kilka spektakularnych inflacji, ze względu na rozmiar określanych hiperinflacjami. Największa liczbowo inflacja czasów pokoju wystąpiła w 1946 roku na Węgrzech. Wynosiła 41 900 000 000 000 000 (41,9 biliarda) % w skali miesiąca. Przestawiony obok banknot ma nominał 1 000 000 000 000 000 000 000 pengő (miliard bilionów pengő). W tymże 1946 roku nastąpiła denominacja w proporcji: 1 forint = 400 000 000 000 000 000 000 000 000 000 pengő (czterysta tysięcy kwadrylionów pengő). Obecnie 100 forintów ma wartość około 1,36 złotych polskich.
.
Bardzo znana jest inflacja Republiki Weimarskiej 1923 roku. W wartościach bezwzględnych wynosiła 30 000 000 000 % rocznie (30 mld % rocznie). Na fotografii obok przedstawiony jest banknot 100 000 000 000 000 marek (sto bilionów marek). Cena bochenka chleba (niecałe 0,5kg) zmieniała się następująco: • 1918 – 0,63 marki, • styczeń 1923 – 250 marek, • lipiec 1923 – 3 465 marek, • wrzesień 1923 – 1 512 000 marek, • listopad 1923 – 201 000 000 000 marek.
.
Argentyna to kraj chronicznej inflacji i problemów z utrzymaniem kursu krajowej waluty. Od lat 60-tych XX wieku, Argentyna podejmowała co najmniej sześć programów dostosowawczych, których celem była stabilizacja cen, walka z inflacją. Osiem razy ogłaszała niewypłacalność. Największa inflacja wynosiła ponad 20 000 % w skali miesiąca.
.
Swój wkład w historię inflacji ma także Polska. Wygenerowana została skutkiem potrzeby sfinansowania wojny polsko-sowieckiej. W roku 1918 płacono za 1 dolara 9 marek polskich, a w roku 1923 już 6 375 000 marek polskich. Reforma Grabskiego pozwoliła zastąpić markę polską złotym polskim równym co do wartości szwajcarskiemu frankowi.
.
Po śmierci Josipa Broz Tito i wybuchu wojny domowej w Jugosławii doszło do niekontrolowanego drukowania pieniędzy. Inflacja wynosiła 100% dziennie. Na fotografii obok banknot o nominale 500 miliardów dinarów. W styczniu 1994 roku dokonano dwóch denominacji: najpierw 1. stycznia w proporcji 1 : 1 000 000 000, a następnie 24. stycznia 1 : ok.12 000 000.
.
Kolejną znaną inflację, w Zimbabwe w 2008 roku, wygenerował stan niepokojów społecznych związanych z walką o władzę pomiędzy kandydującym po raz piąty Robertem Mgabe a Simbą Makoni. Inflacja osiągnęła około 2,2 mln % w stosunku rocznym. Na fotografii obok banknot 100 000 000 000 000 dolarów Zimbabwe (sto trylionów dolarów). 31. lipca 2008 roku za jednego dolara amerykańskiego płacono 510 000 000 000 dolarów Zimbabwe.
.
Zjawisko inflacji nie jest ani czymś rzadkim, ani nie dotyczy tylko wybranych państw czy regionów. Na slajdach zamieszczonych obok pokazane są dane inflacji i deflacji MIESIĘCZNEJ. Innymi słowy, O PODANĄ WARTOŚĆ NASTĄPIŁ WZROST LUB SPADEK CEN TOWARÓW I USŁUG W SKALI MIESIĄCA. Kolorem czerwonym zaznaczono te państwa, w których miesięczna inflacja liczona była w tysiącach procent. Kolorem żółtym zaznaczono te państwa, w których miesięczna inflacja liczona była w setkach procent. A kolorem zielonym zaznaczono te państwa, w których miesięczna inflacja była jednocyfrowa. W zdecydowanej większości państw występowały inflacje miesięczne liczone w dziesiątkach procent tj. między 10% a 99%.
Warto zauważyć, że nawet najbardziej stabilne gospodarki notowały miesięczne zmiany cen rzędu kilkudziesięciu procent (USA +24/-16, Kanada +22/-18, Japonia +25/-3, Nowa Zelandia +44/-15, Hong Kong +16/-6, Szwajcaria +12/-1, Niemcy +12/-8, Francja +19/-1, Hiszpania +28/-1, Portugalia +54/-2, Szwecja +16/-2 itd) (http://www.tradingeconomics.com/country-list/inflation-rate).
.
W 1971 roku Nixon uwolnił ceny złota (wcześniej obowiązywała sztywna cena 35$/oz) i wycofał się ze zobowiązania Stanów Zjednoczonych do wymiany dolarów na złoto według sztywnego kursu (zamknął okienko ze złotem). Na wykresie obok przedstawiona jest podaż pieniądza od 1971 roku. Tylko w okresie między rokiem 2002 a 2008, czyli w przeciągu sześciu lat, podaż pieniądza przyrastała średnio o 12,2% rocznie.
.
Przyrost masy pieniądza (M3) nie następował w sposób równomierny we wszystkich gospodarkach świata. Na diagramie obok pokazany jest przyrost masy pieniądza w 25 największych gospodarkach świata, które generują niemal 90% światowego PKB i zamieszkuje je 2/3 światowej populacji.
.
O ile agregat M3 pokazuje siłę sektora bankowego to agregat M0 czyni to samo w stosunku do banku centralnego. Na agregat M0 czyli bazę monetarną składa się pieniądz gotówkowy (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym), oraz pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym.
.
Co się dzieje z pieniędzmi, których ilość przyrasta w tak dużym tempie? Czemu nie mamy do czynienia ze zjawiskiem inflacji?
Po pierwsze, w dużej części nabywcami pieniądza są państwa. Dla własnego bezpieczeństwa finansowego tworzą rezerwy walutowe. W okresie 1995 – 2013 rezerwy walutowe wzrosły z 1526 mld dolarów do 11480 mld dolarów, w tym tylko w okresie ostatnich dziesięciu lat 2,93 razy (2004 r. – 3914 mld $).
.
W jakich walutach tworzone są rezerwy walutowe państw?
W dolarze, euro, brytyjskim funcie, japońskim jenie i szwajcarskim franku. Ewentualnie coraz popularniejszym ostatnio chińskim juanie. Pozostałe waluty nie są na tyle międzynarodowo wiarygodne, żeby tworzyć z nich rezerwy walutowe.
Na czym polega zakup walut dla potrzeb tworzenia rezerw walutowych? Państwa producenci walut sprzedają własne waluty (czyli komputerowy zapis) za realne wartości (towary, usługi, zobowiązania). Innymi słowy następuje wymiana „cyferek” producenta waluty na realne dobra wytworzone przez kupującego.
Dlaczego Stany Zjednoczone mają stale ujemny bilans handlowy? Bo jest wielu chętnych na zakup ich waluty. „Kupują” dolary dając w zamian realne dobra.
Producenci walut są przez to uprzywilejowani, bo za prowadzenie zapisów otrzymują realne dobra niejako za darmo.
.
Czy zakup walut dla celów tworzenia rezerw to jedyny upust dla powstającego pieniądza?
.
Drugim poważnym czynnikiem jest postępujący rozwój gospodarczy świata. Każdy rozwój, każda inwestycja wymaga pre-finansowania, najczęściej w formie kredytu. Powstanie kredytu jest jednocześnie wygenerowaniem nowego pieniądza. W ten sposób stworzenie pieniądza (z niczego) poprzedza powstanie dóbr w strefie realnej. PKB świata w okresie 1969 – 2011 wzrosło w cenach bieżących 23,3 raza (1970 – 3.397 mld $, 2014 – 78.046 mld $) (http://www.kushnirs.org/macroeconomics_/en/world__gdp.html). I tyle potrzeba było więcej tylko dla wzrostu PKB wygenerować pieniądza. Rozwój świata jest kredytowany przez Zachód (USA, EU) i to Zachód przez tworzenie pieniądza jest pierwszym tego rozwoju beneficjentem.
.
Niektórzy ekonomiści twierdzą, że taka pozycja dolara osłabia amerykańską gospodarkę, bo amerykańscy eksporterzy wskutek ciągłego darmowego napływu dóbr do ich kraju przestają być konkurencyjni. Każdy medal ma dwie strony, zawsze jednak korzystniejsze jest kiedy inni pracują na nas niż kiedy mu sami musimy pracować.
.
Trzeci powód, dla którego pomimo wzrostu masy pieniądza nie występuje inflacja, to kumulacja własna sektora finansowego.
.
Sektor finansowy stanowi coraz większą część PKB.
Aktywa największych banków w okresie ostatnich stu lat wzrosły kilka tysięcy razy, trzech pierwszych banków – ponad siedem tysięcy razy. Przykładowo największe banki w roku 1908 miały aktywa rzędu: Deutsche Bank – 458 mln $, Crédit Lyonnais – 448 mln $, Lloyds Bank – 394 mln $, natomiast w 2008 roku: Royal Bank of Scotland Group – 3.807.000 mln $, Deutsche Bank – 2.974.000 mln $, BNP Paribas – 2.494.000 mln $ (https://www.gfmag.com/awards-rankings/best-banks-and-financial-rankings/the-worlds-biggest-banks-2008-).
.
Co się składa na ten majątek współczesnych banków? W coraz mniejszym stopniu dobra realne, a w coraz większym instrumenty finansowe, czyli wszelkiego typu zobowiązania wyceniane stosownie do potrzeb i stanu wyobraźni stron umowy. Przykładowo The Economist (The Economist) podał, że wartość instrumentów pochodnych na rynku OTC (over-the-counter) wyniosła w 2011 roku 700 bln $ (700.000.000.000.000 $). Wartość tylko jednego rodzaju pochodnych, CDS (Credit Default Swaps) wyniosła w 2008 roku 55 bln $ (55.000.000.000.000 $).
Dla porównania PKB całego świata w 2015 roku wyniosło zaledwie 73,507 bln $ (73.507.000.000.000 $) – http://www.statista.com/statistics/268750/global-gross-domestic-product-gdp/. A zatem, w czym te derywaty/zobowiązania mają pokrycie???